An Parong Kan Kamagong

Sa sakuyang inaagihan ngonyan digdi sa harong mi sa Iriga, parati kong nahihiling an mga nagkahurulog na kamagong. Dakul na mga bunga na dai ko maibitaran na dai hilingon. Asin harayo pa ako, napaparong ko na sinda. Parong na nagpapagiromdom sakuya nin mga magkapirang pangyayari. Siring kan sarong kakanon sa nobela ni Marcel Proust, an sarong namit, o an sarong parong pwedeng magdara satuya sa sarong kaisipan o panahon o pagkabuhay na iba sa kun ano an buhay na inaatubang niyato ngonyan. Igwa sanang kaipuhan na magkulibat kan kublit asin madadara na kita sa panahon na ini. Siring baga kan mga kamagong na naghuhurulog, nalalapa kan samuyang pagpapasipara.

Nagigiromdoman ko an dahilan kun ta'no ta dai ako nakanuod o natuod na magkakan kamagong. Enot, ta minsan hinona ko ining singkamas, siring na naga-oman ko man kaidto sa sarong piyestahan an pulang sili, si darakula (bell pepper) na sarong pidaso nin hotdog. Marikas si subo ko kan kamagong sa laog kan refrigerator na hona ko singkamas. Kun biglang nag-init si dila ko kan sili na hinona kong hotdog kaya napadalagan ako sa kusina tanganing magtimtim nin asukar asin mag-inum nin tubig, si kamagong na hinona kong singkamas, nakapasuka sakuya. Si ragmok na hinohona, naging malumhok. Nasala si bagsak kan kagat ko. Nag-unu-unu an mga ngipon. Nagraot si boot sa naglaag duman kan kamagong. Dai ko aram kun tano ta dai ko naparong tulos, siguro ta idto si mga panahon na igwang poder an mata sa hawak-the primacy of eye. Biswal na maray an padalagan. Kaya dai man ako nakaon tsisa ta aram na an nagigiromdoman. Kun anong nahihiling iyo sana iyan an pigtubodan, kaya an nagsunod iyo an kapamasolan kan mga paghona, na bako man palan singkamas kundi kamagong, na sinundan ki pagkaraya sa nangyari. Ki panuga na dai na utro makaon kan nasabing prutas.

Siyempre, binasol ko sa pangyayari bako si sadiri ko, kundi si prutas, si mga bunga na ngonyan gari mga bolang nahulog gikan sa langit. Luhay-luhay na nalalapa, nasalak sa daga. Dai man ini magigin mga kahoy ta pig-aagihan nin mga padyak asin awto an dalan na ini. Marurunot an mga tulang kan mga bunga, maitatalbong sa daga na dai na ini mapagkakanigong pang magtambo. Sa pag-agi ko sa dalan na ini, dai ko malikayan an mga hapot na nagpaparigon sakuya, na nagkukulibat kan isip asin boot ko na pinaporma kan padagos kong pagbabad sa pagbasa, paghorop-horop asin pagsurat. Kaya an hapot: Anong klaseng kusog an nagkawsa kan pagbutas sa sanga? Panahon? An sadiring paggusi kan panahon? An dai pagtukdol? Kaya ini sana an a'ngay asin maninigong mangyari sa panahon na ini na an gutom kan tawo o an pangangaipuhan nin sustansya dai na kayang simbagon kan mga bunga kan kamagong? Kan mga bunga sa palibot ta. Ta minsan an mga aki o an mga gurang, nagbago na an pagnamit sa kun ano an masiram o ano an dapat na kakanon. Alagad, anong nangyari sa mga gamgam? O kun tutubodan an sinasabing an kamagong iyo an mansanas kan mga nagtitios, ano na an nangyayari sa mga nagtitios? Tibaad natawan na nin mansanas kan mga pulitiko?

Saro pang minaluwas na dahilan kun ta'no ta dai ako nagkakan kaini, iyo ta masakit an paghubak kaini. Bakong arog kan batag na nagtatambo man sa natad mi, o an mangga, o siring kan ubas na gari sana nagsangal nin hostiya, kaipuhan nin proseso kun muya mong magkakan kan kamagong. Kaipuhan is-ison an mga ibo kaini, ta magatol ini, kaipuhan na hugasan sa may salog o karigosan sa nawasa. May mga pagkakataon na nakiiba ako kaidto sa pag-is-is kan bunga nin huli ta mga barkada kong aki an nag-agda sakuya asin kun may nagigiromdoman man ako sa bunga, iyo idto si mga kaklase ko na nagkakaon kaini. Dai ko na ngani giromdom si pangaran kan iba. Alagad, iyo idto si pagkaon ninda, bunga na dapat kinakaon ko man alagad naenot na si pagkaraya sakuya. Baad ngani an nakakapasiram sa kamagong bago man idtong laman kaini, kundi si proseso tanganing makakan ini.