Berso asin boses

SA GABOS NA PANAHON, nagtutubod ako na sa pagsurat nin sarong rawitdawit, kaipuhan na rawitdawit ini enot sa gabos asin bakong ano pa man. Minsan ini igwa nin laen na katuyuhan arog baga kan magpamatè nin emosyon, maghorop-horop, magranga sa banwaan na ginikanan, o magtaong boses sa sarong komunidad. Kun an sinasabing rawitdawit panô sana nin pagkawat nin mga tataramon, pagtarakod-takod nin mga rima o tugmâ, pagpahamot sa mga ginagamit na tataramon o lenggwahe, o pagpurutol-putol nin mga pahayag tanganing magin berso ini, dai man maninigo an panurat na apodon na rawitdawit. Simpleng karaw-kasaw saná ini asin bakong obrang panliteratura.

Huli ta siring sa arin pa man na arte, an rawitdawit pirming igwang gawè nin desentralisasyon kan kahulugan. Garo jigsaw puzzle na pinipresentar kan obra an sarong kahulugan, luhay-luhay, parte-parte, dikit-dikit: siring sa bayle nin pitong belo o pagkua kan laman kan pili-magunò, malanta, matanggal kan ubak, mabalad kan mahalnas na tulang, matilad, dangan mahali kan nakapatos na kublit kan pili, asin iyo pa sana an pagkakataon tanganing ini manamitan.

Sa sarong parte, poder kan rawitdawit an mga metapora o mga imahen na laen sa iriniripresentar na entidad tanganing magin representasyon kaini. Minatao ini nin paagi na itagò an kahulugan asin pararómon pa an pagdukay sa mensahe kan rawitdawit. Pinapayaman kaini an kaban kan mga kahulugan para sa sarong pagpapakahulugan. Halimbawa an imahen ni Pablo Neruda kan kamunduan bilang "nakaontok na tren sa irarom kan uran." Kakawatan saná kaini an satong imahinasyon sagkod magtenir sa satong agimadmad an ladawan sagkod mamatean ta an makuring kamunduan. Romdomon na dai kita nag-iinterpret nin rawitdawit, kundi minalakbay kita sa mahiwas na kinaban nin mga imahen asin tataramon pasiring sa epipanya asin pagkasabot nin (mga) kahulugan.

Kasuarin ko saná man linaog an pagrarawitdawit para sa adbokasiya, kan nagluwas an isyu sa Libmanan-Cabusao Dam Project na tinatakutan na maglulubog sa ginikanan kong banwaan, an Lupi. Huli sa adbokasiyang ini, pinirit kong pag-agomon an literature asin politika. Duwang bagay na sa kinaban nin mga parasurat igwa nang halawig na historya nin debate asin akademikong diskusyon. Para sa mga pormalista, an rawitdawit, rawitdawit, asin iyo saná iyan. Alagad, huli man sa mga pagbabago sa lado kan kritisismo sa literatura, orog na an pangapodan pasiring sa ameliorative na katongdan kan arin man na disiplina o humanidades, makosog palan an poder kan rawitdawit. Sa hiling ko, laen an rawitdawit sa iba pang genre kan literature huli sa dakulaon na elemento kan 'pagpúgol' o restraint.

An mga mayor isyu sa dam-na pirit ming linalabanan minsan an mga paratolod kaini dakula an poder asin panò-panò nin padayà-iyo na makakaapekto ini sa kapalibutan, dai lehitimo an sinasabi nindang pag-akò kan mga tawo o social acceptance, dai ini inadalan na tultol, dai ninda sinisimbag an mga hapot kan mga tawo asin pinapasipara saná ninda, kadakol na sindang mga paglapas kan ley asin dai ninda ini ginigibohan nin paagi, asin kun anu-ano pa. Sa paagi nin mga obrang panliteratura, puwede ining tukaron, alagad siring sa nakatùdan ko, orog na makosog (mas makosog kisa sa direktang pahayag sa artikulong ini) kun an kurahaw tuninong, an pagtaas kamot duon alagad luhay-luhay, an diskusyon pugol, an mga tataramon pilì saná.

Sabi ngani kan Lithuanian poet na si Milosz Czeslaw, may mga pagkakataon suboot na orog na epektibo an halipot na rawitdawit na pinaglanganan isurat kisa sa sanribong tawong nagkukurahaw sarabay asin dai nasasabotan.