Damay

KAN NAKAULAY TAKA PO, MAYOR Raul Matamorosa, makusog an pagsabi mong bilang alkalde kan banwaan, prayoridad mo an kamugtakan kan mga taga-Lupi. Alagad, an sinabi mong ini garo natunaw kan sinabi mo man sako na mayong plano an lokal na gobyerno kan Lupi na kontrahon an proyekto kan mag-inang Gloria asin Dato na dam diyan sa Malaguico, Sipocot, na maglulublob sa banwaan na saimong pinamamayohan.

An paliwat-liwat na sabi mo po sako iyo an topographical survey na minimirar mong garo nuestro examen de la salvación-an kamahal-mahalan na survey nin kaligtasan. An sabi mo po, topo survey an kasimbagan kan gabos, siring sa panacea na magbobolong sa gabos na kahelangan na satong namamatean.

Sa hiling ko po, dai mo nahihiling an kabilugan kan samong mga sinasabi. Huli ta an paninindugan asin pangapodan mi iyo na hilingon mo an mga kakundian kan proyektong ini bago pa man an sinasabi mong topo survey. Kan sinabi mong hinulitan ka na ni Engr. Ragodon kan NIA na ipasar na kan kagalang-galang na konseho kan Lupi an resolusyon na itolod na an opsyon na relokasyon kan mga tawo, hulit na sabi mo saimong sinayumahan, logod nahiling mo na na igwa ining iregularidad sa risahon na marhay na pagpapadali-dali kan proyekto.

Kan hinapot taka kun igwa ka nang kapot na Environmental Impact Statement kan dam, sinimbag mo ako nin hapot, "arin yan?" Kan sinabi ko saimo kun ano an EIS, hinapot mo man ako, "manongod iyan sain?" Kun dai mo po aram, muya man kuta kaming ipaliwanag saindo, tutal, banwaan ta man po an nasa peligro. Kan sinabi ko saimo na makua ako nin kopya, sabi mo sige magkua ako nin kopya. Hinapot taka kun gusto mo nin kopya, sabi mo igwa ka na, kasumpay an hulit na sabi mo na hilingon ko an kolatilya na yaon sa EIS. An sinasabi mo po bakong EIS, kundi an pitong pahinang Environmental Compliance Certificate o ECC. Kun nahiling mo an EIS, mahihiling mong ipinasipara kan mga proponent kan dam an saimong banwaan. Samantalang an mga ordinaryong namamanwaan aranggot na huli sa pagratak na ini, sabi mo sako, dai kamo togot, dai man kamo kontra. Ngunyan palan, anong paninindugan nindo?

An sabi mo, adalan asin analisaron. An sabi mi man, logod riparo mo na igwang batáng nagkukuriyat an dam na ini. An sabi mo unfair man kun makontra tulos. Alagad, mako man daw na unfair na dai nag-aaram an banwaan kan mga bagay-bagay na mangyayari sainda? Bako daw na orog na unfair kun risa man na marhay na dinadali-dali ninda an mga kalakawan dapit sa dam na ini? Bako daw orog na unfair na nagtotorokdoan na an mga ahensiya kan gobyernong imbuwelto digdi asin winawalat an mga tawo sa karibongan? Bako daw na orog na unfair na an orihinal na pinaabot sa mga tawo iyo an diversion channel alagad ngunyan nagbirik na an tambod asin nagin relokasyon na sana? Bako daw na orog na unfair na pinuputikan ninda an saimong mga konstituwente?

Kun mahihiling mo po an EIS, dawa ngani an kasili sa salog Sulóng na tukayo kan bagong ngaran kan dam na Casilli (Cabusao-Sipocot-Lupi-Libmanan) dai duman nakalista bilang parte kan fauna kan apektadong lugar. Pano n asana si mga palayugin (flying lizard) asin iba pang mga hayop na parte kan biodiversity na dai natawan nin magkakanigong lugar sa EIS.

Sa ladong ini, Mayor, dipisil naman na mahiling an kapakinabangan kan proyektong ini huli sa ginatos na iregularidad sa pag-plano pa saná. Kun matogot kitang gibohon ninda ini sato, tinogotan ta naman an mga iregularidad na ini na orog pang nagkakawsa nin labi-labing pagtios sa satong lugar. Huli ta an pug-uswag bako sanang pagbariwas nin mga anupaman na materyal na bagay na pantaklob sa orog na nakakarima-rimang kamugtakan kan distrito.