BRB Travel & Tours

BIBIKOLON KO NA SIRING sa nakagawian ko sa kolum na ini bilang pagmidbid kan pagiging unibersal kan satong lenggwahe. Alagad an sakong pag-Bikol ngunyan huli naman sa dakulang kamawotan na masabotan kan mga nanunungdan kan Libmanan-Cabusao Dam Project an mga kahagadan kan mga taga-Lupi huli ta garo dai ninda nasasabotan kun nakasurat sa Ingles.

Sa pagsurat ko kan artikulong ini ngunyan, haros maabot sa 50 ka-tao an pinangengenotan nin Chito Monzon pasiring Carcar, Cebu, tanganing ipahiling sainda an dam na ginibo duman asin an posibilidad na kun naginbo ini sa Carcar, magigibo man ini sa Malaguico, Sipocot, dawa malubog an banwaan kan Lupi. An LupiKontraDam iba an paghiling, saro ining gawe nin paglansi sa mga tawo-kaiba na an pag-enjoy sa tour-par asana mapatogot. Kaiba na digdi an awad-awad na paggastos kan kwartang hale man sana sa mga tawo. Ini minsan sa likod kan dai ninda pagsimbag sa mga kahapotan kan mga taga-Lupi. Mala ngani kan Enero 15, sa Lupi Centra School, kan nagpaapod an NIA nin consultation assembly, alagad mismong an NIA dai nag-abot. Biyong nagkaaranggot an mga tawo huli ta dai masimbag an mga hapot ninda kan mga 'pambala sa kanyon' na ipinadara kan NIA. Kan nakaulay ko si Atty. Ricky Tomotorgo, sabi niya, problemado an project management office ta dai nakikikooperar an NIA, matagas daa an payo. Ngunyan, pano ini sisimbagon kan NIA?

Sa Lupi, pinipirit kan mga paratolod kan dam an relokasyon-an pagpalipat sa sinasabing 83 na apektadong kaharongan. An remalaso iyo na bako sana man 83 an apektado, huli ta apektado man an kataraid kan 83 na ini, pati na an mga kataraid kan mga kataraid ninda. Kun an kataid mong harong mayo nang nakaistar ta nagpapataw-pataw na sa tubig, maistar ka pa man daw sa saimong harong?

Alagad, an isyu kan relokasyon nasa hurihan na kan problematikong mga lakdang kan mga paratolod kan dam. Huli ta bago pa pagpalipat sa tawo, an pag-aadal nguna dapit sa dam an dapat nindang asikasohon.

Enot, pigpaparatatapos ninda an relokasyon tanganing pag napatogot an tawo sa relokasyon, puwede na nindang gamiton ini bilang social acceptance. Sarong gibong kadayaan! Dai pa ngani ninda nahihimo an Multi-partite Monitoring Team para sa dam na sosog sa kolatilyang nakapalaman sa Environmental Compliance Certificate, dapat nabilog 60 aldaw pagkatapos kan Abril 20, 2009, kan naitao kan EMP an ECC kan proyekto. Alagad sagkod ngunyan, mayo pa sinda kaini, sarong malinaw na paglapas nin ley.

Panduwa iyo an biyong ginigibohan nin paagi kan NIA na amendment sana daa sa ECC. Ini an probisyon sa ECC na dapat mayong pagbabago sa proyekto base sa Environmental Impact Statement kaini. Mala ngunyan ta kadakol nang pagbabago, alagad makusog pa man giraray an boot nindang dai simbagon an mga hapot kan tawo. Si Atty. Tomotorgo mismo an nagsabi sako na tama man an obserbasyon ko. Aram niya ini huli ta siya sarong abogado.

An pang-apat iyo an katotoohan na kapos, kulang, dai husto, kulapos an saindang pag-aadal dapit sa dam sa Sipocot. Sa orihinal-idtong pinakaenot-na nakalaag sa EIS, 186 hektarya an permanenteng mababaha sa Lupi-Sipocot area, kun maglangkaw an tubig, maabot ini sa 1,158 hektarya, alagad dawa siisay na researcher an hapoton, kulapos na an sampling sa pag-aadal gibohon sana sa 0.4% kan 186 na hektarya. Ano an margin of error kaini?

Palima, sain hali an numerong 83 na bilang kan mga apektadong kaharongan kun dai pa ngani tapos an saindang pag-aadal? Kan nakaulay ko si Atty. Tomotorgo sabi niya patapos na daa an topographic survey kan NIA, na pinunan Disyembre kan 2009. An hapot ko, anong labi ka-advance na teknolohiyang gamit ninda na an topographic survey sarong bulan sana?! Ta iyo ini an kahagadan, adalan na marhay, dai pagdali-dalion. Kun sinasabi ni Chito Monzon sa presscon kan Disyembre kan inanunsyar an suspensyon kan dam na dai sigurado kun susuportahan ini kan masunod na presidente, an simbag mi sa LupiKontraDam ini: kun an proyektong ini tama asin maninigo, an siisay man na sensible na lider, kaopon man o kalaban ninda sa politika, masuporta kaini na daing kondisyon.

Dai ninda ini madadara sa pa-tour-tour para lansihon an mga tawo. An sarong proyekto, kun maninigo ini, mayo ining pinipiling lugar, sa Sipocot man o sa Carcar. Dai ninda kaipuhan maggastos nin kwarta kan banwaan para sa kanigoan na kamawotan.

An mga bagay na ini mga lumang hapot na inaapon kaidto pa sa mga paratolod kan dam. Alagad padagos ining hinahapot huli ta dai ninda nasisimbag. Pirang beses ko na ngani gayod ining nabanggit digdi, alagad padagos man an pagpapasipara. Magduman sinda sa Lupi, asin simbagon an agrangay kan mga tawo. Ini kun sinda mga tawo man; huli ta an siring saro sanang gawe nin pagpapakatawo.

Si Vic Nierva nagba-blog sa http://aponihandiong.blogspot.com asin minasuporta sa adbokasiya kan http://lupikontradam.tk.